فشار خون بالا یا پرفشاری خون، یک بیماری شایع است که میتواند منجر به مشکلات جدی سلامتی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه و سایر بیماریها شود.
در حالی که داروها میتوانند به کنترل فشار خون کمک کنند، تغییر سبک زندگی و استفاده از روشهای طبیعی نیز میتواند بسیار مؤثر باشد. در این مطلب به ۱۵ روش طبیعی برای کاهش فشار خون میپردازیم:
13 روش برای کم کردن فشار خون بالا
۱. تغذیه سالم:
تغذیه سالم نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماریها، به ویژه فشار خون بالا، ایفا میکند. یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی میتواند به کاهش فشار خون، بهبود عملکرد قلب و عروق، کنترل وزن و افزایش سطح انرژی کمک کند. در این بخش به بررسی اصول تغذیه سالم و راهکارهای مؤثر برای داشتن یک رژیم غذایی متعادل میپردازیم:
اصول تغذیه سالم
مصرف متعادل از گروههای غذایی:
میوه و سبزیجات: این مواد غذایی سرشار از ویتامینها، مواد معدنی، فیبر و آنتیاکسیدانها هستند و نقش مهمی در حفظ سلامتی ایفا میکنند. سعی کنید روزانه حداقل ۵ وعده میوه و سبزیجات مصرف کنید.
غلات کامل: غلات کامل مانند نان سبوسدار، برنج قهوهای، جو دوسر و کینوا سرشار از فیبر هستند و به تنظیم قند خون و کاهش فشار خون کمک میکنند.
پروتئین: پروتئین برای ساخت و ترمیم بافتهای بدن ضروری است. منابع خوب پروتئین شامل گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ، حبوبات و آجیل هستند.
لبنیات: لبنیات کم چرب مانند شیر، ماست و پنیر منابع خوبی از کلسیم هستند که برای سلامت استخوانها ضروری است.
کاهش مصرف چربیهای اشباع شده و ترانس:
این چربیها میتوانند باعث افزایش کلسترول و فشار خون شوند. سعی کنید مصرف غذاهای پرچرب مانند گوشت قرمز چرب، غذاهای سرخ شده، فست فود و محصولات فرآوری شده را محدود کنید.
کاهش مصرف نمک:
مصرف زیاد نمک باعث افزایش فشار خون میشود. سعی کنید مصرف نمک خود را به حداقل برسانید و از غذاهای فرآوری شده که حاوی مقدار زیادی نمک هستند، پرهیز کنید.
کاهش مصرف قند:
مصرف زیاد قند میتواند باعث افزایش وزن، دیابت و فشار خون شود. سعی کنید مصرف نوشیدنیهای شیرین، شیرینیجات و دسرهای پر شکر را محدود کنید.
مصرف کافی آب:
نوشیدن آب کافی برای حفظ سلامتی بدن ضروری است. سعی کنید روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
کاهش مصرف نمک: مصرف زیاد نمک باعث افزایش فشار خون میشود. سعی کنید مصرف نمک خود را به حداقل برسانید.
کاهش مصرف چربیهای اشباع شده و ترانس: این چربیها میتوانند باعث افزایش کلسترول و فشار خون شوند.
مصرف بیشتر غلات کامل: غلات کامل مانند نان سبوسدار، برنج قهوهای و جو دوسر به کاهش فشار خون کمک میکنند.
۲. ورزش منظم:
ورزش منظم یکی از مهمترین و مؤثرترین راهها برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بسیاری از بیماریها، از جمله فشار خون بالا است. فعالیت بدنی منظم نه تنها به بهبود عملکرد قلب و عروق کمک میکند، بلکه میتواند به کاهش وزن، مدیریت استرس و بهبود کیفیت خواب نیز منجر شود.
چرا ورزش منظم مهم است؟
ورزش منظم فواید بیشماری برای سلامتی دارد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش فشار خون: ورزش منظم به طور مستقیم میتواند به کاهش فشار خون کمک کند و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و سکته مغزی را کاهش دهد.
تقویت قلب و عروق: ورزش منظم باعث تقویت عضلات قلب و بهبود عملکرد عروق خونی میشود.
کاهش استرس: ورزش منظم میتواند به کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند.
بهبود کیفیت خواب: ورزش منظم میتواند به بهبود کیفیت خواب و کاهش بیخوابی کمک کند.
افزایش انرژی: ورزش منظم میتواند سطح انرژی شما را افزایش دهد و احساس خستگی را کاهش دهد.
پیشگیری از بیماریها: ورزش منظم میتواند به پیشگیری از بسیاری از بیماریها مانند دیابت نوع ۲، برخی از انواع سرطان و آرتروز کمک کند.
فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم مانند پیادهروی، دویدن، شنا یا دوچرخهسواری به مدت حداقل ۳۰ دقیقه در روز میتواند به کاهش فشار خون کمک کند.
۳. کاهش وزن:
کاهش وزن یکی از مهمترین و مؤثرترین راهها برای بهبود سلامتی و کاهش فشار خون است. حتی کاهش اندک وزن نیز میتواند تأثیرات مثبت چشمگیری داشته باشد. در این بخش به بررسی اهمیت کاهش وزن و راهکارهای مؤثر برای دستیابی به آن میپردازیم:
چرا کاهش وزن مهم است؟
اضافه وزن و چاقی با افزایش خطر ابتلا به بسیاری از بیماریها از جمله فشار خون بالا، بیماریهای قلبی، دیابت نوع ۲، سکته مغزی، برخی از انواع سرطان و مشکلات مفصلی مرتبط هستند. کاهش وزن میتواند به بهبود این شرایط و افزایش طول عمر کمک کند.
تأثیر کاهش وزن بر فشار خون
کاهش وزن به طور مستقیم میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. حتی کاهش ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن میتواند تأثیرات مثبتی بر فشار خون داشته باشد. این کاهش وزن میتواند به کاهش فشار خون سیستولیک (عدد بالا) و دیاستولیک (عدد پایین) کمک کند.
کاهش وزن اضافی: اگر اضافه وزن دارید، کاهش حتی چند کیلوگرم میتواند به کاهش فشار خون کمک کند.
۴. مدیریت استرس:
مدیریت استرس نقش حیاتی در حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی ایفا میکند. استرس مزمن و کنترل نشده میتواند منجر به مشکلات جدی جسمی و روانی شود، از جمله افزایش فشار خون، بیماریهای قلبی، اضطراب، افسردگی و مشکلات خواب.
چرا مدیریت استرس مهم است؟
استرس واکنش طبیعی بدن به چالشها و تهدیدها است. اما استرس مزمن و مداوم میتواند تأثیرات منفی بر سلامتی داشته باشد. برخی از عوارض استرس عبارتند از:
افزایش فشار خون: استرس میتواند باعث افزایش فشار خون شود که خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و سکته مغزی را افزایش میدهد.
مشکلات خواب: استرس میتواند باعث بیخوابی و اختلالات خواب شود.
اضطراب و افسردگی: استرس مزمن میتواند منجر به اضطراب و افسردگی شود.
مشکلات گوارشی: استرس میتواند باعث مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه و زخم معده شود.
ضعف سیستم ایمنی: استرس میتواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و شما را در برابر بیماریها آسیبپذیرتر کند.
روشهای مدیریت استرس: استرس میتواند باعث افزایش فشار خون شود. از روشهای مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و تای چی برای مدیریت استرس خود استفاده کنید.
۵. خواب کافی:
خواب کافی و با کیفیت نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی جسمی و روانی ایفا میکند. کمبود خواب میتواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد، از جمله افزایش فشار خون، اختلال در عملکرد شناختی، کاهش سیستم ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن.
چرا خواب کافی مهم است؟
خواب کافی برای عملکرد صحیح بدن و مغز ضروری است. در طول خواب، بدن ترمیم و بازسازی میشود و مغز اطلاعات را پردازش و ذخیره میکند. کمبود خواب میتواند عواقب جدی برای سلامتی داشته باشد، از جمله:
افزایش فشار خون: کمبود خواب میتواند باعث افزایش فشار خون شود که خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و سکته مغزی را افزایش میدهد.
اختلال در عملکرد شناختی: کمبود خواب میتواند باعث کاهش تمرکز، حافظه و توانایی یادگیری شود.
کاهش سیستم ایمنی بدن: کمبود خواب میتواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و شما را در برابر بیماریها آسیبپذیرتر کند.
افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن: کمبود خواب با افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن مانند دیابت، چاقی و افسردگی مرتبط است.
اختلال در خلق و خو: کمبود خواب میتواند باعث تحریکپذیری، اضطراب و افسردگی شود.
خواب کافی و با کیفیت: کمبود خواب میتواند باعث افزایش فشار خون شود. سعی کنید هر شب ۷-۸ ساعت بخوابید.
۶. ترک سیگار:
ترک سیگار یکی از مهمترین و مؤثرترین اقداماتی است که میتوانید برای بهبود سلامتی خود انجام دهید. سیگار کشیدن عامل اصلی بسیاری از بیماریهای جدی، از جمله سرطان، بیماریهای قلبی، بیماریهای تنفسی و سکته مغزی است. ترک سیگار نه تنها به بهبود سلامت جسمی شما کمک میکند، بلکه میتواند به بهبود سلامت روانی، افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی شما نیز منجر شود.
چرا ترک سیگار مهم است؟
سیگار کشیدن برای سلامتی بسیار مضر است و میتواند منجر به بیماریهای مختلفی شود. برخی از مضرات سیگار کشیدن عبارتند از:
بیماریهای قلبی و عروقی: سیگار کشیدن خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا را افزایش میدهد.
سرطان: سیگار کشیدن عامل اصلی سرطان ریه، حنجره، مری، دهان، کلیه، مثانه و پانکراس است.
بیماریهای تنفسی: سیگار کشیدن میتواند منجر به بیماریهای تنفسی مانند برونشیت مزمن، آمفیزم و آسم شود.
کاهش طول عمر: سیگار کشیدن میتواند طول عمر شما را تا ۱۰ سال کاهش دهد.
مشکلات باروری: سیگار کشیدن میتواند باعث مشکلات باروری در زنان و مردان شود.
مشکلات دیگر: سیگار کشیدن میتواند منجر به مشکلات دیگری مانند زخم معده، پوکی استخوان، چین و چروک پوست و کاهش حس بویایی و چشایی شود.
ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث افزایش فشار خون و آسیب به عروق خونی میشود. ترک سیگار میتواند به بهبود فشار خون کمک کند.
۷. کاهش مصرف الکل:
کاهش مصرف الکل یکی از جنبههای مهم حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی است. مصرف بیش از حد الکل میتواند عواقب جدی برای سلامتی جسمی و روانی داشته باشد، از جمله افزایش فشار خون، بیماریهای کبدی، مشکلات قلبی، اختلالات روانی و اعتیاد.
چرا کاهش مصرف الکل مهم است؟
مصرف بیش از حد الکل میتواند تأثیرات منفی بر جنبههای مختلف سلامتی داشته باشد. برخی از عوارض مصرف زیاد الکل عبارتند از:
بیماریهای کبدی: مصرف زیاد الکل میتواند منجر به بیماریهای کبدی مانند سیروز و هپاتیت شود.
بیماریهای قلبی: مصرف زیاد الکل میتواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی مانند فشار خون بالا، نارسایی قلبی و آریتمی را افزایش دهد.
اختلالات روانی: مصرف زیاد الکل میتواند منجر به افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی شود.
اعتیاد: مصرف مداوم الکل میتواند منجر به اعتیاد به الکل شود.
مشکلات اجتماعی: مصرف زیاد الکل میتواند منجر به مشکلات اجتماعی مانند خشونت، تصادفات و مشکلات خانوادگی شود.
مصرف متعادل الکل: مصرف زیاد الکل میتواند باعث افزایش فشار خون شود. مصرف الکل خود را به حداقل برسانید یا از آن پرهیز کنید.
۸. مصرف پتاسیم:
پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است که نقش مهمی در حفظ سلامت بدن، به ویژه سلامت قلب و تنظیم فشار خون ایفا میکند. این ماده معدنی به تعادل مایعات بدن، عملکرد عضلات و اعصاب، و تنظیم ضربان قلب کمک میکند.
چرا مصرف پتاسیم مهم است؟
پتاسیم به دلایل مختلفی برای سلامتی بدن ضروری است، از جمله:
تنظیم فشار خون: پتاسیم به دفع سدیم از بدن کمک میکند و از این طریق میتواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند.
حفظ سلامت قلب: پتاسیم به عملکرد صحیح عضلات قلب کمک میکند و میتواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و سکته مغزی را کاهش دهد.
عملکرد عضلات و اعصاب: پتاسیم برای عملکرد صحیح عضلات و اعصاب ضروری است. کمبود پتاسیم میتواند منجر به ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات و خستگی شود.
حفظ تعادل مایعات: پتاسیم به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک میکند.
مصرف غذاهای غنی از پتاسیم: پتاسیم به دفع سدیم از بدن و کاهش فشار خون کمک میکند. موز، سیب زمینی، گوجه فرنگی و اسفناج از جمله غذاهای غنی از پتاسیم هستند.
۹. مصرف منیزیم:
منیزیم یک ماده معدنی ضروری است که در بسیاری از عملکردهای بدن نقش دارد. این ماده معدنی به ویژه برای سلامت قلب، عضلات، اعصاب و استخوانها مهم است.
چرا مصرف منیزیم مهم است؟
منیزیم در بیش از 300 واکنش آنزیمی در بدن نقش دارد. برخی از عملکردهای مهم منیزیم عبارتند از:
تنظیم فشار خون: منیزیم به شل شدن عروق خونی کمک میکند و میتواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند.
حفظ سلامت قلب: منیزیم به تنظیم ضربان قلب، جلوگیری از گرفتگی عروق و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و سکته مغزی کمک میکند.
عملکرد عضلات و اعصاب: منیزیم برای عملکرد صحیح عضلات و اعصاب ضروری است. کمبود منیزیم میتواند منجر به گرفتگی عضلات، ضعف عضلانی و خستگی شود.
حفظ سلامت استخوانها: منیزیم به جذب کلسیم و ساخت استخوانها کمک میکند و میتواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد.
کنترل قند خون: منیزیم به تنظیم قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک میکند و میتواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد.
کاهش استرس و اضطراب: منیزیم میتواند به کاهش استرس و اضطراب و بهبود خلق و خو کمک کند.
مصرف غذاهای غنی از منیزیم: منیزیم به شل شدن عروق خونی و کاهش فشار خون کمک میکند. آجیل، دانهها و سبزیجات برگ سبز از جمله غذاهای غنی از منیزیم هستند.
۱۰. مصرف شکلات تلخ:
مصرف شکلات تلخ، به ویژه با درصد کاکائوی بالا (70% یا بیشتر)، میتواند فواید متعددی برای سلامتی داشته باشد. این فواید عمدتاً به دلیل وجود ترکیباتی به نام فلاونوئیدها در کاکائو است که دارای خواص آنتیاکسیدانی و ضدالتهابی هستند.
برخی از فواید بالقوه مصرف شکلات تلخ عبارتند از:
کاهش فشار خون: فلاونوئیدهای موجود در شکلات تلخ میتوانند به گشاد شدن عروق خونی و بهبود جریان خون کمک کنند که این امر میتواند منجر به کاهش فشار خون شود.
بهبود سلامت قلب: شکلات تلخ میتواند به کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، از جمله حمله قلبی و سکته مغزی، کمک کند.
بهبود عملکرد مغز: فلاونوئیدها میتوانند جریان خون به مغز را بهبود بخشند و به بهبود عملکرد شناختی، حافظه و تمرکز کمک کنند.
کاهش استرس: برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف شکلات تلخ میتواند به کاهش سطح هورمون استرس (کورتیزول) کمک کند.
بهبود خلق و خو: شکلات تلخ میتواند به افزایش سطح اندورفینها، که هورمونهای “احساس خوب” هستند، کمک کند و در نتیجه باعث بهبود خلق و خو شود.
خواص آنتیاکسیدانی: فلاونوئیدها به عنوان آنتیاکسیدان عمل میکنند و میتوانند از سلولهای بدن در برابر آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد محافظت کنند.
مصرف شکلات تلخ با درصد کاکائو بالا: شکلات تلخ حاوی فلاونوئیدها است که به کاهش فشار خون کمک میکنند.
۱۱. مصرف سیر:
سیر، فراتر از یک چاشنی خوش طعم، به عنوان یک نیروگاه تغذیهای شناخته میشود که فواید متعددی برای سلامتی انسان ارائه میدهد. این گیاه باستانی، که در طول تاریخ در فرهنگهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته است، سرشار از ترکیباتی است که خواص دارویی و پیشگیرانه قابل توجهی دارند.
فواید سیر برای سلامتی
تقویت سیستم ایمنی: سیر به دلیل خواص ضد میکروبی و ضد ویروسی خود شناخته شده است. ترکیبات موجود در سیر میتوانند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند و در برابر عفونتها و بیماریها مقاومت ایجاد کنند.
کاهش فشار خون: سیر میتواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند. ترکیبات گوگردی موجود در سیر باعث گشاد شدن عروق خونی میشوند و این امر میتواند به بهبود جریان خون و کاهش فشار خون کمک کند.
کاهش کلسترول: مصرف سیر میتواند به کاهش سطح کلسترول بد (LDL) و افزایش سطح کلسترول خوب (HDL) کمک کند. این امر میتواند به بهبود سلامت قلب و عروق و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی کمک کند.
جلوگیری از سرطان: برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف سیر میتواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان، مانند سرطان معده، روده بزرگ و پروستات را کاهش دهد.
خواص ضد التهابی: سیر دارای خواص ضد التهابی است و میتواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند. این خاصیت میتواند در پیشگیری و درمان بیماریهای مزمن مانند آرتریت و بیماریهای التهابی روده مفید باشد.
بهبود عملکرد مغز: سیر میتواند به بهبود عملکرد شناختی و حافظه کمک کند. ترکیبات موجود در سیر میتوانند از سلولهای مغزی در برابر آسیبها محافظت کنند و به بهبود جریان خون به مغز کمک کنند.
کنترل قند خون: سیر میتواند به تنظیم سطح قند خون کمک کند و در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مفید باشد.
مصرف سیر: سیر میتواند به کاهش فشار خون کمک کند. میتوانید سیر را به صورت خام یا پخته در غذاهای خود استفاده کنید.
۱۲. مصرف چای سبز:
مصرف چای سبز به دلیل خواص آنتیاکسیدانی و فواید متعدد برای سلامتی، از دیرباز مورد توجه بوده است. چای سبز از برگهای گیاه چای تهیه میشود که فرآوری کمتری نسبت به چای سیاه دارد و به همین دلیل بیشتر خواص مفید خود را حفظ میکند.
برخی از فواید بالقوه مصرف چای سبز عبارتند از:
کاهش وزن: چای سبز میتواند به افزایش متابولیسم بدن و چربیسوزی کمک کند و در نتیجه به کاهش وزن کمک کند.
کاهش فشار خون: برخی مطالعات نشان دادهاند که مصرف چای سبز میتواند به کاهش فشار خون بالا کمک کند.
پیشگیری از بیماریهای قلبی: چای سبز میتواند به کاهش کلسترول بد (LDL) و افزایش کلسترول خوب (HDL) کمک کند و در نتیجه خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش دهد.
پیشگیری از سرطان: برخی از تحقیقات نشان دادهاند که مصرف چای سبز میتواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان، مانند سرطان پوست، ریه، پستان و پروستات را کاهش دهد.
تقویت سیستم ایمنی: چای سبز حاوی آنتیاکسیدانهایی است که میتوانند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند و از بدن در برابر بیماریها محافظت کنند.
بهبود عملکرد مغز: چای سبز میتواند به بهبود عملکرد شناختی، حافظه و تمرکز کمک کند.
کاهش استرس: چای سبز حاوی ترکیباتی است که میتوانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند.
حفظ سلامت پوست: آنتیاکسیدانهای موجود در چای سبز میتوانند به محافظت از پوست در برابر آسیبهای ناشی از رادیکالهای آزاد و اشعه UV خورشید کمک کنند.
مصرف چای سبز: چای سبز حاوی آنتیاکسیدانها است که به کاهش فشار خون کمک میکنند.
۱۳. طب سوزنی:
طب سوزنی یک روش درمانی سنتی چینی است که هزاران سال قدمت دارد. در این روش، سوزنهای بسیار نازک به نقاط خاصی از بدن وارد میشوند. اعتقاد بر این است که این نقاط روی مسیرهایی به نام مریدین قرار دارند که انرژی حیاتی یا “چی” در آنها جریان دارد.
طب سوزنی چگونه کار میکند؟
طبق نظریه طب سنتی چینی، عدم تعادل در جریان انرژی چی میتواند منجر به بیماری شود. طب سوزنی با تحریک نقاط خاصی از بدن، به تنظیم جریان انرژی چی و بهبود عملکرد بدن کمک میکند.
از نظر علمی، طب سوزنی میتواند با تحریک سیستم عصبی، باعث ترشح اندورفینها (مسکنهای طبیعی بدن) و سایر مواد شیمیایی شود که به کاهش درد و بهبود عملکرد بدن کمک میکنند.
موارد استفاده از طب سوزنی
طب سوزنی میتواند برای درمان طیف گستردهای از مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار گیرد، از جمله:
درد مزمن: کمردرد، گردن درد، سردرد، آرتروز، درد سیاتیک
مشکلات گوارشی: سوء هاضمه، نفخ، یبوست، اسهال
مشکلات زنان: دردهای قاعدگی، یائسگی، ناباروری
مشکلات تنفسی: آسم، برونشیت، سینوزیت
مشکلات روانی: اضطراب، افسردگی، بیخوابی
سایر موارد: تهوع صبحگاهی، ترک سیگار، کاهش وزن
مزایای طب سوزنی:
کاهش درد: طب سوزنی میتواند به طور موثری درد را کاهش دهد، به ویژه دردهای مزمن.
کاهش عوارض جانبی: در مقایسه با برخی از روشهای درمانی دیگر، طب سوزنی عوارض جانبی کمتری دارد.
درمان غیرتهاجمی: طب سوزنی یک روش درمانی غیرتهاجمی است و نیازی به جراحی ندارد.
قابلیت ترکیب با سایر روشهای درمانی: طب سوزنی میتواند به عنوان یک روش مکمل در کنار سایر روشهای درمانی مورد استفاده قرار گیرد.