قانونگذار برای بهره‌مندی کارگران از مقرری بیمه بیکاری، شرایطی را تعیین کرده است که غیر ارادی بودن بیکاری، ملاک اصلی برای دریافت این حمایت اجتماعی محسوب می‌شود.
بیمه بیکاری نوعی حمایت اجتماعی است که سازمان تامین اجتماعی موظف است بر اساس آن، با دریافت حق بیمه بیکاری مقرر، به کارگران مشمول قانون بیمه که به طور غیر ارادی بیکار شده و از سوی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی معرفی شده‌اند، مقرری بیمه بیکاری پرداخت کند.
چه کسانی مشمول دریافت بیمه بیکاری می‌شوند؟
بیمه شدگانی که به دلیل بروز حوادث قهریه و غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و… بیکار شوند.
بیمه شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی واحد مربوطه به تشخیص وزارتخانه ذیربط و تأیید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند.
بیمه‌شدگانی که به اختیار خود کارشان را از دست نداده باشند؛ به عنوان مثال:
اخراج به دلیل عدم نیاز نیروی کار.
عدم تفاهم کارگر و کارفرما در ادامه همکاری.
بازخرید شدن بر خلاف میل و اراده کارگر، در صورتی که فرد آماده کار باشد.
کارگرانی که در شرکت‌های پیمانکاری مشغول به کار بوده و به شکل غیرارادی بیکار شده باشند (البته در برخی مشاغل غیرمستمر و پروژه‌ای ممکن است متفاوت باشد، اما اگر فرد در دفتر مرکزی شرکت و در شغلی مستمر اشتغال داشته باشد، حتی با پایان قرارداد نیز امکان بهره‌مندی از بیمه بیکاری وجود دارد).
شرایط اصلی دریافت بیمه بیکاری:
آرمین خوشوقتی، کارشناس روابط کار، 5 شرط اصلی برای دریافت بیمه بیکاری را به شرح زیر عنوان می‌کند:
مشمول قانون کار بودن فرد.
تحت پوشش صندوق تأمین اجتماعی بودن و داشتن کارفرما که 3 درصد حق بیمه بیکاری فرد را پرداخت کرده باشد.
بیکاری بدون میل و اراده شخص.
در آخرین روز اشتغال، فرد مشغول به کار بوده یا در مرخصی به سر می‌برده باشد.
داشتن حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه به صورت اجباری.
نکات مهم:
داشتن یک سال سابقه کار در آخرین کارگاه جزو شرایط قانونی نیست و رد درخواست بیمه بیکاری به این دلیل خلاف قانون محسوب می‌شود. در صورت رد شدن بیمه بیکاری به این دلیل، فرد می‌تواند به دیوان عدالت اداری مراجعه و حق خود را پیگیری کند.
الزام برخی کارفرمایان به ارائه «نامه اعلام عدم نیاز» بی‌مورد و بی‌اثر تلقی شده است. اگر کارفرما از صدور آن امتناع کند، کارگر می‌تواند با مراجعه به مراجع حل اختلاف و ثبت دادخواست بازگشت به کار، موضوع را اثبات و رأی جایگزین دریافت کند.
مدت زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه فرد بیمه شده محسوب می‌شود.
افرادی که به طور غیر ارادی از کار بیکار شده‌اند، موظفند مراتب بیکاری خود را از طریق ثبت درخواست در سامانه جامع روابط کار وزارت کار به نشانی https://prkar.mcls.gov.ir اعلام کنند.
چه گروه‌هایی مشمول دریافت بیمه بیکاری نمی‌شوند؟
قانون بیمه بیکاری گروه‌های زیر را از دریافت مقرری بیمه بیکاری مستثنا کرده است:
بازنشستگان و از کار افتادگان کلی.
صاحبان حرف و مشاغل آزاد.
رانندگان (بدون کارفرما).
کارگران ساختمانی (بدون کارفرما).
قالیبافان (بدون کارفرما).
بیمه شدگان اختیاری.
اتباع خارجی.
مشمول شدن در بیمه بیکاری و دریافت مقرری آن، منوط به غیر ارادی بودن بیکاری و احراز سایر شرایط ذکر شده در قانون است. کارگرانی که به میل خود استعفا داده، ترک کار کرده یا بیکاری آن‌ها ناشی از پایان قرارداد و تسویه حساب باشد، مشمول دریافت بیمه بیکاری نخواهند شد.
