دستاوردهای شگفت‌انگیز هوش مصنوعی، چشم‌انداز شغلی بسیاری از افراد را تهدید می‌کند و متخصصان هشدار می‌دهند که برخی از حرفه‌ها به زودی به خاطره‌ها خواهند پیوست.
تصور کنید در یک روز معمولی، سرشار از امید و انگیزه از خواب بیدار می‌شوید تا به کاری مشغول شوید که روز قبل با تمام توان برای آن تلاش کرده‌اید. اما با رسیدن به محل کار، حرفه، هویت و منبع درآمد شما توسط یک نرم‌افزار بی‌جان و بی‌احساس ربوده شده است. این سناریو، یک داستان علمی-تخیلی نیست، بلکه آینده‌ای نزدیک است که در حال تبدیل شدن به واقعیت است.
تاثیر فراگیر هوش مصنوعی بر بازار کار
ظهور هوش مصنوعی (AI)، بسیاری از مشاغل رایج و مهارت‌های انسانی کنونی را به ورطه فراموشی خواهد سپرد. تصور کنید یک راننده تاکسی که سال‌ها با مهارت و تجربه مسافران را جابجا کرده است، ناگهان با پیدایش خودروهای خودگردان شغل خود را از دست می‌دهد. یا یک حسابدار که تمام عمر خود را صرف محاسبه و ثبت اعداد کرده است، با یک نرم‌افزار حسابداری هوشمند جایگزین می‌گردد.
گستره وسیع مشاغل در معرض خطر جایگزینی
طیف گسترده‌ای از مشاغل، از کارهای ساده گرفته تا حرفه‌های تخصصی و پیچیده، در معرض ریسک جایگزینی توسط هوش مصنوعی قرار دارند. در ادامه این نوشتار، با تعدادی از این مشاغل بیشتر آشنا خواهیم شد.
پیش‌بینی نابودی میلیون‌ها شغل تا سال ۲۰۳۰
تحقیقات تکان‌دهنده مؤسسه جهانی مک‌کنزی (McKinsey Global Institute) نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۳۰، بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ میلیون شغل در سطح جهان، به دلیل پیشرفت‌های چشمگیر در اتوماسیون و هوش مصنوعی، در معرض تغییرات بنیادین یا حذف کامل قرار خواهند گرفت. این سونامی شغلی، زندگی میلیون‌ها انسان را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
طبق گزارش‌های رسمی و معتبر بین‌المللی، موج دوم هوش مصنوعی در راه است، موجی که به مراتب قدرتمندتر و ویرانگرتر از موج اول خواهد بود. و این بار، کسانی که برای مواجهه با این تحولات آمادگی لازم را نداشته باشند، زیر آوار این انقلاب فناورانه مدفون خواهند شد. اما کدام مشاغل نخستین قربانیان این انقلاب بی‌رحمانه خواهند بود؟ کدام مهارت‌ها دیگر ارزش خود را از دست خواهند داد؟
مشاغل آسیب‌پذیر در برابر پیشروی هوش مصنوعی
بیایید بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، برخی از مشاغلی که در معرض تهدید جدی قرار دارند را بررسی کنیم. این مشاغل تنها نمونه‌ای از دریای بیکران حرفه‌هایی هستند که تحت تاثیر خطر هوش مصنوعی قرار دارند.
- دفترداران و حسابداران:
در گذشته، حسابداران حکمرانان بی‌چون و چرای دفاتر مالی به شمار می‌رفتند. آن‌ها با دقت و ظرافت، در میان اعداد و ارقام، ترازنامه‌ها را تنظیم و نبض اقتصاد شرکت‌ها را در دست داشتند. اما امروزه، شرایط تغییر کرده و یک نرم‌افزار هوشمند به تنهایی می‌تواند ده‌ها برابر سریع‌تر و دقیق‌تر از یک حسابدار سنتی، ترازنامه‌ها را نهایی کرده و گزارش‌های مالی را تهیه نماید.
بر اساس تحلیل‌های دقیق شرکت معتبر PwC، نزدیک به ۴۰ درصد از وظایف ابتدایی حسابداری، طی ده سال آینده به طور کامل خودکارسازی خواهد شد. این بدان معناست که حجم عظیمی از کارهای معمول و تکراری که زمانی توسط انسان انجام می‌شد، اکنون به ماشین‌ها واگذار خواهد شد.
سیستم‌های هوشمندی نظیر Xero AI و QuickBooks AI بدون خستگی و اشتباه به صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند و حتی توصیه‌های مالی مبتنی بر داده ارائه می‌دهند. این نرم‌افزارها نه تنها سرعت و دقت را افزایش می‌دهند، بلکه با حذف خطای انسانی، کیفیت گزارش‌های مالی را نیز بهبود می‌بخشند.
بر اساس داده‌های PwC در سال ۲۰۲۳، تنها در کشور ایالات متحده، استفاده از هوش مصنوعی در حسابداری طی یک سال ۲۵ درصد افزایش یافته است. بدین ترتیب، دنیای مالی آینده، قلم خود را به الگوریتم‌ها سپرده است. حسابداران و دفتردارانی که نتوانند با این تغییرات همگام شوند و مهارت‌های خود را به‌روزرسانی کنند، در این دنیای نوین جایگاهی نخواهند داشت. آن‌ها به تدریج جای خود را به ماشین‌ها و نرم‌افزارهای هوشمند خواهند داد.
- کارمندان ورود داده به سیستم‌ها:
زمانی، وارد کردن اطلاعات به سیستم‌ها یک تخصص ارزشمند تلقی می‌شد. اپراتورهای ورود داده با دقت و حوصله فراوان، اطلاعات را از منابع گوناگون جمع‌آوری و در سیستم‌های کامپیوتری ثبت می‌کردند. اما امروزه با ظهور ربات‌های نرم‌افزاری (RPA)، این کار به یک فرآیند مکانیکی و بی‌نیاز از نیروی انسانی تبدیل شده است.
پلتفرم‌های RPA مانند UiPath و Automation Anywhere، نه تنها دچار اشتباه نمی‌شوند، بلکه قادرند میلیون‌ها داده را در عرض چند ثانیه پردازش کنند. این ربات‌ها با سرعت و دقتی فراتر از تصور، وظایف تکراری و روتین را انجام می‌دهند و نیازی به استراحت یا مرخصی ندارند. طبق گزارش World Economic Forum در سال ۲۰۲۳، مشاغل مرتبط با ورود داده، طی چهار سال آینده (تا سال ۲۰۲۷) تا ۸۳ درصد کاهش خواهند یافت.
مؤسسه جهانی مک‌کنزی (McKinsey Global Institute) تخمین زده است که سازمان‌هایی که از RPA بهره می‌برند، می‌توانند هزینه‌های عملیاتی خود را تا ۷۰ درصد کاهش دهند. در شرکت‌هایی مانند Siemens و Coca-Cola، استفاده از RPA به حدی گسترش یافته است که امروزه ورود داده توسط انسان تقریباً به صفر رسیده است. اپراتورهای ورود داده، بدون اینکه فرصتی برای واکنش داشته باشند، شغل خود را از دست می‌دهند.
- ویراستاران و مترجمان:
خلق آثار ادبی، انتقال مفاهیم بین فرهنگ‌ها و پالایش متون، همواره از وظایف مهم و حساس جوامع بشری بوده است. اما اکنون با ظهور ماشین‌های قدرتمندی نظیر DeepL Translate، Grammarly AI و ChatGPT-4 Turbo، این هنرها در سطحی بی‌سابقه بازتولید می‌شوند.
این ابزارهای هوش مصنوعی، قادرند متون را با سرعت و دقتی بالا ترجمه کنند، اشتباهات گرامری و املایی را شناسایی و تصحیح کنند، و حتی پیشنهاداتی برای بهبود سبک نگارش ارائه دهند. کیفیت خروجی این ماشین‌ها به حدی رسیده است که در بسیاری از موارد، با عملکرد انسان قابل رقابت است.
طبق گزارش Oxford Economics، طی دهه آتی حدود ۵۰ درصد از فرصت‌های شغلی در ترجمه‌های عمومی و ویرایش‌های ابتدایی از بین خواهد رفت. این آمار نشان می‌دهد که هوش مصنوعی در حال ایجاد تحولات اساسی در صنعت ترجمه و ویرایش است و بسیاری از مشاغل سنتی را در معرض خطر قرار داده است.
ظاهراً باید بپذیریم که دیگر برای ترجمه یک ایمیل ساده، ویرایش یک متن خبری، یا نگارش یک مقاله کوتاه نیازی به یک انسان نیست. ماشین‌ها می‌توانند این وظایف را با سرعت و دقتی بالاتر انجام دهند و هزینه‌های شرکت‌ها را به شدت کاهش دهند. این وضعیت، نشان‌دهنده یک “مرگ خاموش” برای مترجمان و ویراستاران سطح ابتدایی است. کسانی که نتوانند مهارت‌های خود را ارتقا دهند و خود را با فناوری‌های نوین سازگار کنند، به تدریج جای خود را به ماشین‌ها خواهند داد.
- رانندگان شبکه حمل و نقل:
زمانی، نشستن پشت فرمان یک مهارت ارزشمند و یک هنر محسوب می‌شد. رانندگان با تجربه و حرفه‌ای، با تسلط کامل بر جاده‌ها و خودروها، بارها و مسافران را با ایمنی و دقت به مقصد می‌رساندند. اما به نظر می‌رسد که این دوران به پایان رسیده است و در آینده‌ای نه چندان دور، رانندگی به یک سرگرمی گران‌قیمت و تفریحی تبدیل خواهد شد.
شرکت‌هایی مانند Tesla، Waymo و Cruise با سرمایه‌گذاری‌های کلان در حال توسعه و آزمایش ناوگان‌های عظیم خودروهای خودران هستند. این خودروها با بهره‌گیری از حسگرهای پیشرفته، نرم‌افزارهای پیچیده و هوش مصنوعی قادرند بدون دخالت انسان در جاده‌ها حرکت کنند و وظایف حمل و نقل را انجام دهند.
طبق گزارش رسمی U.S. Department of Transportation (AV 4.0)، خودروهای خودران می‌توانند تا سال ۲۰۳۵، بیش از ۷۰ درصد از مشاغل حمل و نقل جاده‌ای را حذف کنند. این آمار نشان‌دهنده یک تحول بزرگ در صنعت حمل و نقل است و تاثیرات عمیقی بر زندگی میلیون‌ها راننده خواهد داشت.
همچنین در برخی شهرهای چین و ایالات متحده، تاکسی‌های روباتیک از سال ۲۰۲۴ آغاز به کار کرده‌اند و به تدریج در حال گسترش هستند. این تاکسی‌ها، بدون راننده انسانی مسافران را در سطح شهر جابجا می‌کنند و تجربه‌ای نوین از حمل و نقل را ارائه می‌دهند. به زودی شاهد رواج ناوگان کامیون‌های بدون راننده در جاده‌های بین‌شهری خواهیم بود. این کامیون‌ها، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادرند بارهای سنگین را با ایمنی و سرعت بالا به مقاصد دوردست حمل کنند و هزینه‌های حمل و نقل را به شدت کاهش دهند.
این تحولات، چالش‌های جدی برای رانندگان ایجاد می‌کند. با جایگزینی رانندگان انسانی توسط خودروهای خودران، بسیاری از آن‌ها شغل خود را از دست خواهند داد و مجبور خواهند شد به دنبال فرصت‌های شغلی جدید باشند.
- اپراتورهای خدمات مشتری:
تصور کنید با مرکز خدمات مشتری یک برند تماس می‌گیرید؛ یک صدا مشکلات شما را با دقت گوش می‌دهد و راه حل‌های مناسبی ارائه می‌دهد. اما پشت آن صدا یک انسان مهربان و صبور قرار ندارد، بلکه یک چت‌بات هوشمند قرار دارد. طبق گزارش Gartner، تا پایان سال ۲۰۲۵ حدود ۷۵ درصد از تعاملات خدمات مشتری در جهان، بدون دخالت انسانی انجام خواهد شد.
چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT for Business، Google Bard Enterprise و سیستم‌های اختصاصی نظیر Zendesk AI می‌توانند هزاران تماس را در لحظه پاسخ دهند، بدون آنکه خسته شوند یا نیاز به استراحت داشته باشند. این چت‌بات‌ها با استفاده از پردازش زبان طبیعی و یادگیری ماشینی، قادرند به سوالات مشتریان پاسخ دهند و مشکلات آن‌ها را حل کنند.
شرکت‌هایی مانند Delta Airlines و HSBC Bank، امروزه بیش از نیمی از تماس‌های اولیه خدمات مشتریانشان را به چت‌بات‌ها سپرده‌اند. چت‌بات‌ها نه تنها سریع‌تر و ارزان‌تر از انسان‌ها هستند، بلکه احتمال بروز خطا در پاسخگویی آن‌ها نیز کمتر است. این چت‌بات‌ها با دسترسی به پایگاه‌های دانش و اطلاعات جامع، می‌توانند پاسخ‌های دقیق و کاملی به سوالات مشتریان ارائه دهند.
با جایگزینی انسان‌ها توسط چت‌بات‌ها، بسیاری از پشتیبانان خدمات مشتری شغل خود را از دست خواهند داد و مجبور خواهند شد به دنبال فرصت‌های شغلی جدید باشند.
ضرورت انطباق و نوآوری برای بقا در عصر هوش مصنوعی
بدون شک، ظهور هوش مصنوعی منجر به از بین رفتن برخی مشاغل خواهد شد. کارهای تکراری، روتین و مبتنی بر قوانین مشخص، بیش از هر چیز دیگری در معرض خطر اتوماسیون قرار دارند. با این حال، نباید از این واقعیت غافل شد که در دل این تخریب، فرصت‌های نوینی نیز پدیدار می‌شوند.
بر اساس گزارش «آینده مشاغل» مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)، پیش‌بینی می‌شود هوش مصنوعی تا سال ۲۰۲۷ منجر به ایجاد ۶۹ میلیون فرصت شغلی جدید در سراسر جهان شود. برای موفقیت در این دنیای در حال دگرگونی، افراد باید آمادگی یادگیری مستمر و سازگاری با مهارت‌های مورد نیاز را داشته باشند.
